Jak zrobić naprawdę dobry warsztat? Nauczaj przez doświadczenie

Ile razy był_ś na szkoleniu, na którym dostał_ś mnóstwo wiedzy, instrukcji, długą prezentację i mas gadżetów? Było ciekawie, miło, przyjemnie, być może pojawił się nawet element show… ale po kilku dniach miał_ś problemy z przywołaniem szczegółów, tym bardziej zastosowaniem opisywanych metod czy narzędzi.

Są jednak takie warsztaty, które zostają z nami na dłużej. Zadziewa się na nich coś takiego co sprawia, że pamiętamy o nich, niemalże na poziomie mięśniowym. Jak to jest możliwe? Co się takiego dzieje na takim warsztacie? I tu każdy dobry trener powie, że jest to zasługa Cyklu Kolba, czyli modelu uczenia się przez doświadczenie. A dokładnie, o co chodzi?

Cykl Kolba

Cofnijmy się do 1970 roku, w którym amerykański psycholog David Kolb opracował model uczenia się przez doświadczenie (ang. Experiential Learning Model – ELM). cował model uczenia się przez doświadczenie (ang. Experiential Learning Model – ELM). Na Uniwersytecie Yale David Kolb, zainspirowany pracami kilku znanych psychologów, wpadł na pomysł cyklicznego modelu uczenia się i naszkicował go na serwetce. Ten model, który później nazwano Cyklem Kolba, pokazywał, jak uczymy się poprzez doświadczanie, zastanawianie się nad nim, wyciąganie wniosków i sprawdzanie ich w praktyce. Razem z Rogerem Fry dopracował ten model i stworzył teorię stylów uczenia się, która zmieniła sposób myślenia o nauce.  

Model ten składa się z 4 faz: 

1. Doświadczenie: Coś się wydarzyło

Fundamentem dobrego warsztatu jest angażujące doświadczenie. To na nim opiera się cały proces uczenia. Aktywności są nie tylko dopasowane do tematyki warsztatu, ale przede wszystkim prowokują do działania.

Na przykład, na warsztatach studiów pielęgniarskich po raz pierwszy studenci wykonują zastrzyk “sztucznemu” pacjentowi. Drugi przykład? Na warsztatach z zarządzania projektami, uczestnicy mają za zadanie dogadać się w zespole projektowym. Takie praktyczne doświadczenie jest znacznie bardziej angażujące i zapamiętywalne niż teoretyczne wywody.

2. Refleksja: Co tu się stało?

Po doświadczeniu, niezbędny jest czas na refleksję. To moment, w którym uczestnicy analizują swoje działania, odczucia i obserwacje. Rolą trenera jest facylitacja tego procesu głównie poprzez zadawanie pytań otwartych, np.: „Co zauważyliście?”, „Jakie były Wasze reakcje?”, „Co było najtrudniejsze?”, „Co zrobilibyście inaczej?, “Jak się czuliście?”. Musi stworzyć przestrzeń na wypowiedzenie się wszystkim chętnym.

Wróćmy do przykładu warsztatów z zarządzania projektami. Po doświadczeniu, uczestnicy mogą przyjrzeć się z boku temu co się tu zadziało i zastanowić się nad tym, co było trudne, jakie strategie okazały się skuteczne a co przeszkadzało, jakie uczucia w nich buzowały. 

3. Konceptualizacja: Co to znaczy?

Etap konceptualizacji to moment, w którym uczestnicy porządkują swoje refleksje i łączą je z doświadczeniem oraz posiadaną wiedzą teoretyczną. Trener wspiera uczestników warsztatu w dojściu do ich własnych wniosków. Pomaga im zrozumieć co tu się stało i co to dla nich znaczy, nawiązując umiejętnie do znanych metod czy teorii. Trener pomaga nazwać, jeszcze lepiej poznać, a może po prostu przypomnieć to co już uczestnicy wiedzą. 

Na warsztatach dla studentów pielęgniarstwa można, dalej zadając pytania i wtrącając kilka słów teorii, rozwinać temat pracy pielęgniarki/pielęgniarza, co z tego doświadczenia wynika, jak je rozumieją.

4. Zastosowanie: Co mogę z tym zrobić?

Ostatni etap cyklu Kolba to tzw. eksperymentowanie aktywne albo inaczej zastosowanie. Uczestnicy mają szansę wykorzystać to czego doświadczyli w praktyce, planując i realizując konkretne działania. To pozwala im zweryfikować swoje wnioski, przetestować nowe strategie i utrwalić zdobytą wiedzę. Pod okiem trenera mogą korygować swoje poprzednie metody i testować nowe. Na przykład na warsztatach z zarządzania projektami, uczestnicy mogą opracować plan własnego projektu, wykorzystując zdobytą wiedzę, poznane narzędzia czy style zarządzania.

Według metody cyklu Kolba, aby efektywnie się uczyć uczestnik powinien przejść przez wszystkie cztery jego fazy.

Cykl Kolba receptą na dobry warsztat.

Zastosowanie cyklu Kolba to klucz do stworzenia dobrego, angażującego i przynoszącego realne korzyści warsztatu, bo uczenie się przez doświadczenie jest znacznie bardziej efektywne niż tradycyjne metody nauczania (wkuwanie na pamięć). Warto jednak pamiętać, że trener nie jest jedynym elementem tej układanki. To ile uczestnik wyniesie z takiego warsztatu zależy w dużej mierze od jego zaangażowania. Siedząc w kącie, z założonymi rękoma, nie uczestnicząc w dyskusjach czy też wyciąganiu wniosków nie skorzysta z czegoś tak bezcennego jak sytuacja edukacyjna.